De mondgezondheid van kwetsbare ouderen gaat mondhygiëniste Saskia Westerhoff aan het hart. Ze is voorzitter van de vakgroep mondzorg ouderen van de NVM-mondhygiënisten, heeft een praktijk in Groningen én bezoekt 2 dagen per week met haar mobiele unit ouderen die zelf niet meer naar de praktijk kunnen komen.
Waarom bezoek je cliënten aan huis?
We weten de mensen op latere leeftijd minder vaak een mondhygiënist of tandarts bezoeken. Daar zijn verschillende redenen voor. Eén van die redenen is dat een bezoek aan de praktijk te belastend wordt. De reis heen en terug, de behandeling zelf… niet iedere oudere kan dat meer aan. Toen dacht ik: als ze niet naar mij kunnen komen, dan ga ik wel naar hen toe.”
‘Met een beautycase, tandenborstel en zaklampje ging ik op pad
“Ik weet wat er gebeurt als ik ze loslaat”
“Zo’n 10 tot 15 jaar geleden ging ik voor eerst op pad. Met een beautycase, tandenborstel en een zaklampje bezocht ik enkele oudere kwetsbare cliënten thuis. Mijn eerste cliënt was 90 weet ik nog. Ze is een dikke 100 geworden. De mensen bij wie ik kwam bleken het enorm te waarderen.”
“Maar ook zelf vind ik het belangrijk dat we deze oplossing kunnen bieden. Je weet dat mensen hun hele leven geld, energie en moeite in de mondverzorging hebben gestopt. Maar als ze ineens minder goed voor zichzelf kunnen zorgen weet je wat er gebeurt als je ze los laat. Dat kan ik niet over mijn hart verkrijgen.”
Wat maakt juist dat oudere gebit zo kwetsbaar?
“De samenstelling van de tandplak verandert vaak bij het ouder worden. Mensen krijgen een ander eetpatroon, zoals het eten van meer zoetigheid of het drinken van meer alcohol. Echt kwetsbare ouderen krijgen ook vaker vloeibaar voedsel, zoals (plakkerige) pap.”
“Ik zie de mondhygiënst als spil in de mondgezondheid van de thuiswonende oudere
“Als je dan ook nog slecht poetst, omdat er minder aandacht voor is of omdat dit fysiek lastiger gaat, dan groeit de laag tandplak steeds verder aan. De bacteriën in die tandplak zijn schadelijk voor de tanden en kiezen en het tandvlees. Ook blootliggend tandbeen vormt bij het ouder worden vaker een probleem, omdat daar de glazuurlaag mist die de tand beschermt tegen gaatjes. Onder de aanzet van een prothese kan dit een risico vormen.”
Wat is volgens jou de rol van de mondhygiënist in de mondzorg aan ouderen?
“In de algemene praktijk is de tandarts degene die de boel bewaakt, maar ik zie de mondhygiënist als spil in de mondgezondheid van de thuiswonende oudere. Wij hebben een preventieve functie. We kijken hoe vaak het nodig is om het gebit van een cliënt goed schoon te houden. En als je je daarbij op de hoogte houdt van wat er te koop is aan spullen en medicamenten, dan bieden wij een hele complete zorg. Als ik het nodig acht schakel ik de mobiele tandarts in.”
Waar let je dan op?
“Naast wat we zien in de mond zijn we ook alert op extra risicofactoren, zoals medicijngebruik. Het gebruik van meerdere medicijnen leidt vaak tot een droge mond. Dit heeft een negatieve invloed op de mondgezondheid. Mensen weten vaak niet dat er iets te doen is tegen een droge mond. Dus ga met die bijwerking sowieso naar de (huis)arts. Er bestaat bijvoorbeeld een tandpasta met verhoogd fluoridegehalte. Daarmee worden de monden veel rustiger en het doet ook echt iets met het plakniveau en de speekselvloed. Ik geef dit de mensen dan graag mee.”
En waar kun je als mantelzorger op letten?
“Als je weet dat je dierbare altijd trouw naar de tandarts gaat probeer dat in een heel vroeg stadium al voort te zetten. Blijf erop letten dat ze dat blijven doen; naar de mondhygiënist gaan, naar de tandarts gaan… Probeer al vroeg te herkennen als dit minder vaak gebeurt. Als iemand het is vergeten, help iemand dan herinneren.
“Uit eigen ervaring weet ik dat mantelzorgen geen gemakkelijke taak is
Maar ik weet uit eigen ervaring dat mantelzorgen niet altijd een makkelijke taak is. Je krijgt een andere relatie met je dierbare dan dat je altijd had. Je moet in één keer gaan waken over hun wijsheid.”
Wat voor tandenborstel raad je aan?
“Het meest belangrijk is te kijken wie je voor je hebt. Wat past erbij de cliënt? Elektrisch poetsen wordt vaak aangeraden voor ouderen, maar er zijn ook mensen die al 10 jaar poetsen en die trilling ineens vreselijk vinden. Dan adviseren we bijvoorbeeld een handtandenborstel met 2 koppen die zowel aan de binnenkant als de buitenkant poetst. Dat vind ik ook het leuke aan mijn vak. Je speelt in op wat mensen jou terug geven.”
Wat wil je de mondzorgprofessionals meegeven?
“Probeer de mensen in de praktijk in de gaten te houden. Als ouderen niet meer komen, zoek dan contact. Betrek ook een mantelzorger erbij en maak een plan. Als ik bij ouderen kom vraag ik bijvoorbeeld wat mensen graag willen, wat ze belangrijk vinden. Mantelzorgers vinden het vaak heel belangrijk dat mensen knuffelbaar en toonbaar blijven. Dan hoef je geen hogere tandheelkunde meer te doen, maar moet je die monden vooral schoon houden. Vraag dus naar de wensen. Dat is voor iedereen echt anders.”
Wat kan er beter?
“Ik denk dat er nog wel meer speelt hoor, zoals de financiën. Vooral voor mantelzorgers kan dit wel eens lastig zijn. Want hoe financier je dit nu allemaal? Ik vind het bijzonder dat kinderen tot 18 jaar alles vergoed krijgen in het basispakket. Maar zodra je het allemaal niet meer zo goed weet of ouder wordt ben je eigenlijk verplicht een dure tandverzekering af te sluiten.”
“Terwijl ouderen echt al geholpen zouden zijn met wat meer tijd in de stoel voor hygiëne en preventie. Het zou het beste zijn als iedereen rond zijn 60 /70e het gebit op orde heeft. Die zorgverzekeraars kunnen hier echt in helpen, die aandacht voor preventie.”