Ouder worden en de gevolgen voor de mondgezondheid

Ouder worden & mondverzorging

De levensverwachting in Nederland stijgt al jaren. Meer mensen blijven tot hoge leeftijd fit en gezond. Toch is het onvermijdelijk dat ouderdom met gebreken komt. Vergeetachtigheid of problemen met de fysieke gezondheid maken de gezondheid broos. Met gerichte extra aandacht kunnen veel problemen voorkomen worden. Ook op het terrein van mondgezondheid. 

Om optimale mondzorg te bieden is het belangrijk om naar de algehele gezondheid van ouderen te kijken. Zo ontdekken we waar risico’s ontstaan. En wat eraan gedaan kan worden. 

Veel ouderen krijgen hulp bij wassen en aankleden. Hulp bij mondverzorging is minder vanzelfsprekend, maar niet minder belangrijk.   

De algemene gezondheid 

We starten met het kijken naar de algemene conditie van 65plussers. Dan is te zien dat een grote meerderheid zich goed voelt. Uit recent onderzoek blijkt dat 2 twee op de drie 65plussers de eigen gezondheid als goed of zeer goed beoordeelt. 

Deze beoordeling verhult wellicht dat de helft van de 65plussers kampt met één of meerdere langdurige aandoeningen. De impact hiervan neemt in de loop der jaren toe. 

Enkele voorbeelden van veelvoorkomende aandoeningen:

• arteriële hypertensie (hoge bloeddruk)
• artritis
• hart- en vaatziekten
• kanker
• dementie
• diabetes

Daarnaast zijn er de praktische ongemakken zoals  gehoorverlies, staar, pijn in nek en rug en  artrose. 

Achteruitgang van de gezondheid van ouderen valt onder te verdelen in drie categorieën:

Fysiologische veranderingen

Fysiologische veranderingen die leeftijdsgerelateerd zijn oa:

• verstoring van de regulering van lichaamstemperatuur en bloedvolumes; 
• afname of verlies van reserves;
• veranderingen in het maagdarmstelsel waardoor de spijsvertering minder goed werkt 
• Een verslechterde werking van het immuunsysteem en centrale zenuwstelsel.  

Het is bij dit soort veranderingen extra van belang dat eten en drinken geen problemen oplevert. Pijnklachten in de mond staan voldoende voedselinname juist in de weg.

Fysieke veranderingen

Fysieke veranderingen die samengaan met het ouder worden zijn bijvoorbeeld:

• afname in bot- en spiermassa;
• artrose, wat ten koste gaat van de mobiliteit;
• vermindering in zicht;
• gehoorverlies, wat communiceren bemoeilijkt.

Inspanningen die vroeger geen moeite kosten blijken nu wel een probleem te vormen. Dat is te merken bij alledaagse handelingen als wassen, aankleden en koken. Maar zeker ook bij mondverzorging (zoals tanden poetsen). 

Cognitieve veranderingen

Vergeetachtigheid speelt op latere leeftijd ook vaker een rol. Dat is al te zien aan de groei van het aantal mensen met dementie cijfers. 

Het verval van cognitieve vaardigheden maakt het dagelijks functioneren lastig. De dagelijkse poetsbeurten worden als snel vergeten. 

De gevolgen van het ouder worden zijn divers. Het zet de mondgezondheid onder druk, terwijl deze juist belangrijk is op latere leeftijd. 

Aandacht voor medicatie

Het gebruik van medicatie is hoog onder ouderen. Meer dan een miljoen 65plussers gebruiken dagelijks meer dan 5 medicijnen. Het is bekend dat het gebruik van verschillende medicijnen vaak slecht is voor de mondgezondheid. Klachten als een droge mond ontstaan al snel. En een droge mond is kwetsbaarder voor ontstekingen en gaatjes. 

Natuurlijk is stoppen met medicatie geen optie. Maar met de juiste aandacht (zoals het voorschrijven van een speciale tandpasta) kunnen gebitsproblemen worden voorkomen. 

Waarom de mondgezondheid belangrijk blijft

Soms is het idee dat mondgezondheid op latere leeftijd minder van belang is. “Zo lang hoeft het gebit niet meer mee te gaan, een gaatje meer of minder maakt niet uit.” Er zijn verschillende redenen waarom dit niet correct is.

Vocht & Voeding 

De mond is een belangrijke poortwachter voor het lichaam. Dit is de plek waar vocht en voeding worden ingenomen. Zijn er problemen met kauwen? Of verdwijnt door pijnklachten de zin om te eten? Dan ligt ondervoeding op de loer. Als hier sprake van is, dan verslechterd de totale gezondheid in snel tempo.

Ontstekingen

De mond is gevoelig voor ontstekingen. Wanneer het immuunsysteem niet goed, vraagt dit ook weer veel van energie van een oudere. Daarnaast brengt slecht kauwen risico’s met zich mee. Zo kunnen voedselresten in de longen komen. Met risico op verslikken en longontsteking tot gevolg.

Sociaal

Een slechte mondgezondheid gaat vaak samen met een slechte adem. Ook eigen familie en professionele zorgmedewerkers houden daardoor meer afstand. Terwijl juist het directe contact van groot belang blijft.

Eigenwaarde

Misschien wel het meest onderschat: de eigenwaarde. Kwetsbare ouderen kunnen vaak veel zaken niet meer zelf. De trots op eigen tanden – waar jaren goed voor gezorgd is – blijkt nog vaak groot. Reden genoeg om aandacht te blijven besteden aan het behoud ervan.  

Wat kunt u doen

Mondgezondheid kan een lastig onderwerp zijn om over in gesprek te gaan. Er speelt vaak een gevoel van schaamte. Dat is niet nodig. Er zijn twee belangrijke aandachtspunten.

De dagelijkse zorg

Mondverzorging is niet anders dan hulp bij wassen/aankleden. Er kunnen afspraken over gemaakt worden met zorgverleners.

Professionele hulp

Een mondzorgprofessional (zoals tandarts en mondhygiënist) kan een grote rol spelen bij het behoud van een goede mondgezondheid. Tijdens controles kan met een extra schoonmaakbeurt ook achterstallig onderhoud ongedaan gemaakt worden.

Soms is het mogelijk extra hulpmiddelen (zoals aangepaste tandpasta) te bieden. En in het geval van ontstekingen of gaatjes kan de benodigde hulp geboden worden.

Uitstel van professionele mondzorg leidt er vaak toe dat problemen onopgemerkt blijven. Als uiteindelijk bijvoorbeeld een tand breekt, is herstel niet meer mogelijk.

Veelvoorkomende risico’s voor het ouder wordende gebit

Het is duidelijk: er zijn veel risicofactoren die van invloed zijn op de mondgezondheid. We hebben er een aantal op een rij gezet.